W ogólnej narracji od lat panuje przekonanie, że wynagrodzenia personelu medycznego stanowią około 80% budżetu szpitali w Polsce. Nagłówki „Pensje lekarzy i pielęgniarek rosną, szpitale wydają na niej już 80% budżetu” czy „pensje lekarzy pochłaniają blisko 80% budżetu dolnośląskich szpitali” nie są niczym nowym, pochodzą z artykułów z odpowiednio 2019 i 2021 roku. Aktualnie ta retoryka jest coraz częściej używana, zaczyna pojawiać się również w wypowiedziach posłów. Postanowiliśmy ją zweryfikować i skierowaliśmy wniosek o udostępnienie informacji publicznych do wszystkich szpitali w Polsce zadając następujące pytania:
1. Jaki był całkowity budżet Państwa szpitala w roku 2024?
2. Jaką kwotę w tym budżecie stanowiły środki z NFZ?
3. Jaka kwota została wydana na wynagrodzenia dla całego personelu medycznego niezależnie od formy zatrudnienia w roku 2024?
4. Jaka kwota została wydana na wynagrodzenia wszystkich lekarzy (lekarzy bez specjalizacji, w trakcie specjalizacji, specjalistów) w roku 2024?
5. Jaka kwota została wydana na wynagrodzenia lekarzy zatrudnionych na umowę o pracę w roku 2024?
6. Jaka kwota pochodziła ze środków Ministerstwa Zdrowia kierowanych do placówki w związku z prowadzeniem szkolenia specjalizacyjnego w ramach rezydentury?
7. Czy podmiot odnotował w ubiegłym roku deficyt budżetowy? Jeśli tak, jakiej wysokości (kwotowo)?
Otrzymaliśmy użyteczne dane od 321 podmiotów. Po ich analizie wiemy, że w roku 2024 55% budżetu szpitali było przeznaczonych na wynagrodzenia personelu medycznego. Nie odbiega to istotnie od danych zagranicznych: 56% w USA (za American Hospital Association z 2024 r.), 60% w Niemczech (za Federalnym Urzędem Statystycznym z 2023 r.) czy 60% w Singapurze (za Ministerstwem Zdrowia Singapuru z 2020 r.). Rozkład liczby szpitali w zależności od odsetka budżetu przekazywanego na wynagrodzenia personelu medycznego prezentuje się w następujący sposób:
Należy podkreślić, że jedynie 7 szpitali (wszystkie są szpitalami powiatowymi) przekazuje na wynagrodzenia personelu medycznego ponad 80% budżetu. Stanowi to 2,18% szpitali. Drugi biegun natomiast stanowią przede wszystkim instytuty.
Aspektem budzącym największe kontrowersje są zarobki lekarzy. Według naszych wyliczeń wynagrodzenia lekarzy stanowią średnio 23% budżetu szpitali. Jednocześnie wynagrodzenia lekarzy stanowią 42% wynagrodzeń personelu medycznego. Zależność liczby szpitali od odsetka budżetu przekazywanego na wynagrodzenia lekarzy znajduje się na poniższym wykresie:
W dalszej kolejności należy podnieść kwestię lekarzy zatrudnionych na umowę o pracę. Ich wynagrodzenia stanowią średnio 8% budżetu szpitali. Szczegółowe dane na wykresie poniżej:
Finalnie środki kierowane z Ministerstwa Zdrowia na szkolenie rezydentów stanowią średnio zaledwie 1,8% budżetu szpitali.
Rozkład wszystkich szpitali z naszej analizy uszeregowanych odsetkiem budżetu przekazywanego na personel medyczny, z wyszczególnieniem części przekazywanej na lekarzy oraz na lekarzy rezydentów znajduje się poniżej.
W dalszej kolejności wyróżniliśmy szpitale powiatowe (152), wojewódzkie (85) i uniwersyteckie (29) [inne niezaklasyfikowane szpitale – 55]. Rozkład części budżetu przekazywanego na wynagrodzenia w danych kategoriach prezentuje się następująco:
Można zaobserwować, że szpitale powiatowe kierują większą część budżetu na wynagrodzenia medyków niż wojewódzkie lub uniwersyteckie. Mimo to udział wynagrodzeń lekarzy w wynagrodzeniach całego personelu pozostaje zbliżony i oscyluje w okolicach 42%. Szpitale powiatowe kierują mniejszą część środków na wynagrodzenia lekarzy etatowych niż pozostałych lekarzy, natomiast szpitale uniwersyteckie odwrotnie – większość środków wydają na lekarzy etatowych. Spośród tych trzech grup szpitali, szpitale uniwersyteckie w największym stopniu opierają się na rezydentach.
Poniżej graficzna prezentacja tych danych:
Należy wspomnieć również o problemie deficytu. Odnotowało go w 2024 roku 45% szpitali na łączną kwotę 1 546 344 914.14 zł. W naszej ocenie nie można obarczyć winą za ten problem wynagrodzeń lekarzy czy też ustawy o najniższych wynagrodzeniach. Jak widać z danych lekarze etatowi, których wynagrodzenia powinna regulować ustawa stanowią relatywnie niewielkie obciążenie budżetu. Niemniej problem jest znaczący, z pewnością wskazujący na niedostateczne finansowania.
Wnioski
Stwierdzenie, że 80-90% budżetu szpitali “idzie na pensje dla medyków” jest niezgodne z prawdą. Średnia ważona z naszych analiz wynosi 56%, a średnia arytmetyczna 55%. sami Lekarze kosztują średnio 23% budżetu, w tym lekarze zatrudnieni na umowę o pracę to 8%, a lekarze rezydenci to zaledwie 1,8% budżetu szpitali. Dane są ogromnie zróżnicowane i nie można ich interpretować bez kontekstu kontraktu i specyfiki placówki. Również nie można wyciągać wniosków z danych pochodzących z fragmentu systemu. Placówki “skrajne” powinny być szczegółowo monitorowane. Ustawa o najniższych wynagrodzeniach miała poprawić sytuację osób najmniej zarabiających i pracujących na umowach o pracę. Jak jasno widać, to nie one stanowią tak szeroko komentowane obciążenie budżetów szpitali. Za to na pewno gwarantują ciągłość leczenia. Blokowanie ustawy to blokowanie fundamentu systemu, a nieumiejętne jej interpretowanie to szczucie na lekarzy.
Główni autorzy raportu: Sebastian Goncerz, Patryk Groszyk, Karolina Piórkowska, Anna Bazydło, Aleksandra Klimczak, Aleksandra Gładyś, Władysław Krajewski